Αγιά, Μεταξοχώρι, Μεγαλόβρυσο, Ανατολή, Σπηλιά, Καρίτσα
Η Αγιά, έδρα του ομώνυμου Δήμου, απλώνεται στους πρόποδες του Κισάβου και δεσπόζει στον κάμπο, το Δώτιο πεδίο των αρχαίων, με πλήθος αξιόλογων θρησκευτικών μνημείων της μεταβυζαντινής κυρίως περιόδου. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Αντωνίου πολιούχου της Αγιάς, χτίστηκε το 1856 πάνω σε παλιότερο του 1635. Ανατολικά του ναού υπάρχει προσκυνητάρι με τη θαυματουργή εικόνα του Οσίου Αντωνίου εκ Βεροίας. Εξαιρετικό είναι το κωδωνοστάσιο του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1569 - 70). Με μια περιήγηση στην πόλη με τις ολάνθιστες αυλές ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να επισκεφθεί και κάποια από το πλήθος των θρησκευτικών μνημείων της. Ο ναός του Αγ.Γεωργίου (14ου αι.), του Αγ.Νικολάου του Νέου (16ου αι.), της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (1653) με το παρεκκλήσι των Αγ.Αναργύρων (1656) και των Αγ.Αποστόλων (1756) με τοιχογραφίες του ιερέα Θεοδώρου, που εργάστηκε και σε άλλες εκκλησίες της Θεσσαλίας, είναι μερικά από αυτά. Τις όχθες του Άμυρου ποταμού που διασχίζει την πόλη ενώνουν τρία λιθόκτιστα γεφύρια ένα από τα οποία φέρει και κτητορική επιγραφή που μαρτυρεί ότι χτίστηκε το 1802 με έξοδα του Χατζή Αρσένη, ενός ντόπιου εμπόρου βάμβακος. Η γέφυρα της Αγιάς χαρακτηρίζεται από τον λαξευτό περίβολο και τα λευκά διαζώματα. Χρονολογείται στα τέλη του 19ου ή τις αρχές του 20ου αι. και έχει ιδιαίτερα φροντισμένο πρόβολο με πέτρες σωστά λαξευμένες, που δίνουν την εντύπωση κυλίνδρου. Στον παλιό δρόμο Αγιάς - Αγιόκαμπου, στο Μεγάλο Ρέμα, ορθώνεται το πέτρινο γεφύρι του Αλλαμάνου. Βρίσκεται σε ένα σημείο κυριολεκτικά πνιγμένο από πλατάνια και κατασκευάστηκε το 1858. Επόμενος σταθμός το Μεταξοχώρι υδρεύεται και αρδεύεται από την πηγή «Κρυονέρι», που βρίσκεται μέσα σε τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, με βαθύσκιωτα πλατάνια. Και σ’ αυτήν την περιοχή ρέει ο Άμυρος ποταμός, που ξεκινά ψηλά από τον Κίσσαβο και χύνεται στην Κάρλα. Το χωριό χωρίζει στα δύο μικρό ρέμα και ένα γραφικό γεφυράκι ενώνει τα δύο τμήματά του στο ύψος της πλατείας. Πηγή ζωής για την περιοχή αποτελούν τα δάση, που περιβάλλουν τον οικισμό. Η ύπαρξη αρχοντικών του 19ουαι. στο χωριό αποδεικνύει την ιδιαίτερη οικονομική ευημερία των κατοίκων του την περίοδο εκείνη και προσδίδει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ντόπιας αρχιτεκτονικής παράδοσης. Το Μεταξοχώρι περιστοιχίζεται από αξιόλογες Μονές, όπως των Εισοδίων της Θεοτόκου, του Αγ.Γεωργίου και του Αγ.Ευσταθίου. Η πρώτη, στην είσοδο του χωριού, δίπλα στο αρχοντικό του Φαβρ, είναι τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο γυναικωνίτη και το Καθολικό της ιστορήθηκε από τον ιερομόναχο Κων/νο Σελιτσανιώτη το 1797. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1794 είναι δημιούργημα των Κωνσταντή και Δημητρίου από το Μεγαλόβρυσο ενώ τα κελιά της Μονής χρησιμοποιήθηκαν και για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Η Μονή του Αγ.Γεωργίου είναι και αυτή τρίκλιτη βασιλική, που ιδρύθηκε στα 1663. Οι τοιχογραφίες της, περιόδου 1843-1852, αποτελούν έργο του Χιονιαδίτη αγιογράφου Μιχαήλ Ζήκου και της συντροφιάς του. Το παρεκκλήσι των Αγίων Πάντων βρίσκεται στην αυλή της Μονής. Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο είναι και η Μονή του Αγ.Ευσταθίου του 18ου αι., όπου σώζεται τμήμα παλιού υδραγωγείου (8 καμάρες), με το οποίο οι μοναχοί μετέφεραν νερό με πήλινους υδροσωλήνες στη Μονή από την πηγή «Παπά Αλεβίζη». Το Μεγαλόβρυσο είναι χτισμένο πάνω σε δύο λοφοσειρές, σκαρφαλωμένο σε υψ. 600 μ. στις ΒΑ. πλαγιές της ΄Οσσας, 7χλμ. από την Αγιά και 43χλμ. από τη Λάρισα. Η χρονολογία ίδρυσης του χωριού δεν είναι γνωστή, όμως μπορούμε να την αναζητήσουμε μεταξύ 11ου-13ουαι. Οι 437 κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία, τη δενδροκομία και την κτηνοτροφία. Η θέα από τη θέση «Καραούλι», 200μ. έξω από το χωριό, προσφέρει την επαφή με μια παρθένα κυριολεκτικά φύση. Από κει μπορεί κανείς να ατενίσει το Αιγαίο, τον κάμπο της Αγιάς, το Μαυροβούνι, το Πήλιο, το θεσσαλικό κάμπο και με καθαρή ατμόσφαιρα, τις Σποράδες και τη χερσόνησο του Άθω. Συνεχίζοντας σε χωματόδρομο βατό ανεβαίνουμε στην Ανατολή σε 950μ. υψόμετρο με σημαντικά και αυτή μνημεία όπως η Μονή του Τιμίου Προδρόμου (3,5χλμ. Απόσταση από το χωριό), που ιδρύθηκε αρχικά το 1550 από το Θεσσαλό Όσιο Δαμιανό Μυριχοβίτη. Το υπάρχον μοναστήρι χτίστηκε το 1797 στη θέση παλιότερου και βρίσκεται πάνω στον Κίσσαβο σε υψ. 1.000μ., σ’ ένα από τα ωραιότερα φυσικά μπαλκόνια του βουνού. Αξιόλογες είναι και οι εκκλησίες των Αγ.Αθανασίου με εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες του 1553, Αγ.Γεωργίου στην πλατεία, τρίκλιτη βασιλική με ξυλόγλυπτο τέμπλο και αγιογραφίες, Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1631) με σημαντικές αγιογραφίες του 18ου αι. και ξυλόγλυπτο τέμπλο, Αγ.Νικολάου (1645) βασιλική με ξυλόγλυπτο τέμπλο, Αγ.Παντελεήμονα, μετόχι του Προδρόμου, σταυροειδής ναός με τρούλο και κατάγραφη με αγιογραφίες του 1641, και της Αγ.Τριάδας (1646), με τοιχογραφίες του 1781. Πεζοπορώντας στην περιοχή ο επισκέπτης συναντά τις πηγές στις θέσεις «Γιατρικό», «Βρύσες», εντός του χωριού, και «Βρύση Χαλκιά». Η κορυφή του Κισσάβου «Προφ. Ηλίας» απέχει 1.30΄ περίπου από την Ανατολή και χαρίζει θέα προς το Αιγαίο και το θεσσαλικό κάμπο. Εδώ ευδοκιμεί το γνωστό τσάι του Κισσάβου. Άλλα σημεία ιδιαίτερης θέας είναι η θέση «Παναγιά», δίπλα στην ομώνυμη εκκλησία με θέα προς τη θάλασσα, η Μονή του Τιμίου Προδρόμου με θέα στο θεσσαλικό κάμπο και η θέση «Καρλιάγκι», πάνω από το χωριό με θέα προς τη θάλασσα και τον κάμπο. Τα δάση της περιοχής είναι κατάφυτα με οξιές, έλατα και εδώ βρίσκουν καταφύγιο αγριογούρουνα, ζαρκάδια, λαγοί, πέρδικες, φασιανοί, μπεκάτσες, λύκοι, αλεπούδες κ.ά. Η διαδρομή μας συνεχίζεται με χωματόδρομο βατό που διασχίζει τα δάση του ΝΔ Κισάβου, προς τη Σπηλιά. Το χωριό περιστοιχίζουν χείμαρροι («Παλιογέφυρο» και «Μέγας Λάκκος»), δημιουργώντας ένα πλούσιο υδάτινο περιβάλλον. Οι κουρασμένοι περιηγητές μπορούν να ξεδιψάσουν στα κρύα νερά των πηγών της περιοχής. Στη θέση «Σοκκάκι» υπάρχει σπήλαιο με σταλακτίτες και στη θέση «Μπουγάζι» χαράδρα. Από την κορυφή του Κισσάβου «Προφ.Ηλίας» (υψ. 1.978μ.) και τα σημεία «Σέλωμα», «Καραμπίκι», «Τράπεζος» καθώς και στο ίδιο το χωριό, ο επισκέπτης απολαμβάνει τις ομορφιές της περιοχής. Την διαδρομή αυτή μας περιγράφει με το γλαφυρό του μοναδικό τρόπο ο Ανδρέας Καρκαβίτσας Πηγή ζωής για τους κατοίκους αποτελούν τα δάση «Κουρί» με βελανιδιές ηλικίας πάνω από 800 έτη, «Αγ. Παντελεήμονα» και το δασικό σύμπλεγμα Κίσαβου. Η Σπηλιά ανήκει στο ευρωπαϊκό δίκτυο «NATURA 2000» στην ελεγχόμενη περιοχή Κίσαβου ως πλούσιος τόπος θηραμάτων (λαγοί, αγριογούρουνα, πέρδικες, ζαρκάδια κ.ά.), ενώ λειτουργούν πυρήνες εκτροφής πτερωτών θηραμάτων. Καταφύγιο του Ορειβατικού Συλλόγου Λάρισας με 40 κλίνες λειτουργεί σε υψ. 1.600μ. Συνεχίζοντας πάντα σε χωματόδρομο στις δυτικές πλαγιές του Κίσαβου προσπερνάμε τη διασταύρωση προς Αμπελάκια και κατευθυνόμαστε προς Καρίτσα. Κατά μήκος της διαδρομής και ανάλογα με τις εποχές του έτους ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει κάθε λογής αγριολούλουδα και να δοκιμάσει φρούτα του δάσους όπως αγριοφράουλες (χαμοκέρασα στην ντόπια διάλεκτο), κάστανα το φθινόπωρο κ.ο.κ. 4χλμ. πριν την έξοδο στην άσφαλτο προς Καρίτσα στην τοποθεσία «Αριόπρινο», υπάρχει ιδανικός χώρος για πικ νικ ενώ λειτουργεί και καφέ εστιατόριο όλο το χρόνο. Στην περιοχή ο ορεινός χείμαρρος, που σχηματίζει το φαράγγι της Καλυψώς, ξεκινά από τη θέση «Τσακάλι» και καταλήγει στην ακτή του Κόκκινου Νερού και του οποίου η κατάβαση -για τους λάτρεις των σπορ- είναι συναρπαστική. Οι καταβάσεις στο φαράγγι γίνονται οργανωμένα από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Ξεχωριστή θέα προσφέρει ο περίπατος στις κορυφές «Αγ. Τριάδα» (350μ. υψ.) 2 χλμ. από την Καρίτσα, «Προφ.Ηλίας» (350μ. υψ.) 1χλμ. από το χωριό με τα ομώνυμα ξωκλήσια, και «Δραγάστα» (300μ. υψ.) 1χλμ. από την Καρίτσα. Εντυπωσιάζει η κατάφυτη περιοχή με κουμαριές, δρύες, ελιές, καστανιές και οπωροφόρα δέντρα, που προσφέρει καταφύγιο σε άγρια ζώα (αγριογούρουνα, ζαρκάδια, λαγούς, φασιανούς, σκίουρους, χελώνες, φίδια, ασβούς κ.ά.).
